Open source uit een praktische invalshoek: het belang van hergebruik

Open source heeft in de afgelopen jaren langzaam maar zeker een prominente plaats op de ambtelijke agenda veroverd. Dit is niet voor niks, want het gebruik van open source brengt vele voordelen met zich mee. De beleidslijn “Open tenzij” zet de principes achter het Nederlandse open source beleid helder uiteen. In de praktijk wordt er veel aandacht gegeven aan het opzetten van communities, het delen van broncode en pilots. Ondanks al deze aandacht voor open source is één heel praktisch aspect van open source tussen al deze ideeën en initiatieven wat ondergesneeuwd geraakt: herbruikbaarheid.

Europese open source strategie

Als we bijvoorbeeld kijken naar de open source strategie van de Europese Commissie (“Think Open” 2020-2023) zien we dat de nadruk in Brussel veel meer dan in Nederland ligt op het strategisch belang van concepten als “share & reuse”. De overheid en het Nederlandse open source landschap zou er veel bij kunnen winnen om deze Europese lijn meer te volgen. Het nu al regelmatig toegepaste vrijgeven van broncode is zeker een mooie stap in de goede richting, maar bereikt op zichzelf nog geen concrete resultaten als er vervolgens verder niks met die broncode gedaan wordt. Daarnaast is de ICT-kennis binnen de overheid versnipperd en schaars. Door hergebruik van bestaande software kan de aanwezige ICT-kennis optimaal benut worden door verschillende overheidsinstanties.

Hergebruik als norm

Door in te zetten op een IT-landschap waarbij hergebruik van software de norm is wordt de basis gelegd voor een cultuur waarbij uitwisseling, samenwerken en verder bouwen op elkaars werk ook tot norm wordt. Door gemeenschappelijk gebruik ontstaat ook een gemeenschappelijk belang voor de doorontwikkeling, uitbreiding, en het onderhouden van bestaande software. Samenwerking ontstaat hierbij uit een concrete prikkel in plaats van uit grote projecten waar veel overheidsmiddelen in gaan zitten. Communities ontstaan op deze manier op organische wijze. Met minder moeite en middelen kunnen op deze manier zichtbare concrete resultaten neergezet worden.

Een aantal stappen zijn noodzakelijk om dit resultaat te bereiken. Voor ontwikkelaars is het van belang om al in de ontwerpfase potentieel hergebruik van software mee te nemen in het ontwerp. Ook kan er met losse ‘componenten’ gewerkt worden: daar waar het volledige eindproduct zich wellicht niet altijd makkelijk zal laten hergebruiken kunnen deze componenten alsnog elders hun nut bewijzen. Op dit alles kan uiteraard vanuit de overheid verder worden aangedrongen. Binnen de overheid zelf kan er ook gewerkt worden aan een cultuur waarin eerst gekeken wordt naar bestaande (deel)oplossingen wanneer een nieuw project wordt gestart.

Kansen voor strategie op basis van hergebruik

De overheid kan meer uit open source halen dan nu gebeurt door de Europese lijn op het gebied van herbruikbaarheid van software meer te volgen. Op deze manier kan een open source landschap ontstaan waaruit de overheid door een zelfversterkend effect van constant hergebruik en verbetering van bestaande oplossingen steeds meer profijt kan halen. De weg naar een open source strategie gebaseerd op concrete bruikbaarheid ligt wijd open. Het is alleen nog een kwestie van de juiste route uitstippelen.